biuletyn informacji publicznej
Czarnkowski rynek to serce miasta. Wytyczony został po nadaniu praw miejskich, najprawdopodobniej na przełomie XIII/XIV w. Do dziś zachował się historyczny układ przestrzenny obejmujący prostokątny rynek z główną drogą od północy (dawny trakt handlowy - poznański) oraz wychodzące od niego uliczki. Zabudowa śródmieścia jest zwarta. Początkowo była drewniana, w późniejszym okresie murowana. Obejmowała ona północną, zachodnią oraz wschodnią pierzeję rynku, zaś południową stanowił kościół, który do dziś stanowi główną dominantę w przestrzeni miejskiej. Spacerując szlakiem zabytkowej architektury poznajemy najważniejsze obiekty dziedzictwa kulturowego, które zostały wpisane do rejestru zabytków i ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Obiekty te związane są z historią miasta i działalnością czarnkowskich rzemieślników.
1. Ratusz z 4. ćwierci XIX wieku - siedziba władz miasta, Plac Wolności 6.
Murowany, trzykondygnacyjny budynek wzniesiony został w 4. ćw. XIX w. w stylu późnoklasycystycznym według projektu nieznanego autora. Elewacja frontowa boniowana, ośmioosiowa, symetryczna. Część środkowa zdobiona pozornym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym frontonem, w polu którego znajduje się okrągła biała tarcza zegarowa. Górne okna ryzalitu wraz ze środkową wnęką, w której mieści się sztukatorski herb miasta Czarnkowa - Nałęcz są prostokątne, ujęte w arkadowe obramienia. Elewację ratusza ubogacają pilastry o kolumnach korynckich, płaskorzeźbiony fryz pod dachem, motyw muszli z maszkaronami nad oknami oraz wieńce przewiązane wstęgami. Od początku powstania aż do lat 70. XX w. ratusz pełnił funkcję administracyjną i stanowił siedzibę władz miasta. W 2. połowie lat 70. XX wieku w budynku tym znajdował się Zakład Gospodarki Mieszkaniowej, Rejonowe Biuro Geodezyjne, Terenowa Stacja Sanitarna oraz Biblioteka Pedagogiczna. Pomimo modernizacji wnętrza budynku, dokonanej w latach 1998- 2000 zachował on swój pierwotny zewnętrzny kształt. Od zachodu przylegał do niego budynek, w którym do 1948 roku funkcjonowały sąd i więzienie. W latach 1998-2000 w miejscu jego rozbiórki wzniesiono nowoczesny jednopiętrowy budynek biurowy według projektu Wiesława Vowie. Na elewacji frontowej ratusza umieszczono tablicę pamiątkową ku czci Czarnkowian, którzy zostali zamordowani w hitlerowskich obozach koncentracyjnych i więzieniach w latach 1939-1945 oraz tablicę upamiętniająca Annę oraz Ignacego Dymków – Polaków ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. W 1963 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków.
--------------------------------------------------
2. Kościół katolicki p.w. Św. Marii Magdaleny, ul. Kościelna
Południową pierzeję rynku zajmuje późnogotycki kościół p.w. Św. Marii Magdaleny - najstarszy i najcenniejszy zabytek w mieście. Zbudowany został z inicjatywy ówczesnych właścicieli miasta – rodziny Czarnkowskich herbu Nałęcz. Budowę rozpoczęto w 1580 r., jak wskazuje data na absydzie kościoła. Konsekracji świątyni w 1586 roku dokonał biskup poznański ks. Jan Węgorzewski. W roku 1632 na prośbę Katarzyny z Leszczyńskich i jej syna Franciszka Kazimierza Czarnkowskiego biskup poznański ks. Adam Nowodworski nadał czarnkowskiej świątyni tytuł kolegiaty. Po wyniesieniu jej do rzędu kolegiaty w 1632 r., dobudowana została kaplica Biczowania Pana Jezusa, której fundatorką była Zofia z Herburtów Czarnkowska. Kaplica poświęcona została w roku 1634. W 1709 r. świątynia w wyniku pożaru została poważnie uszkodzona. Dzięki staraniom biskupa włocławskiego Krzysztofa Antoniego Szembeka odrestaurowano ją w latach 1724-1726. Około 1757 roku dobudowano kaplicę Św. Antoniego z fundacji Mikołaja i Anny Swinarskich, którzy wraz z dziećmi zostali pochowani w krypcie pod kaplicą. Kościół zbudowany jest z cegły, otynkowany z wyjątkiem wieży. Trzynawowy, pseudohalowy, z wieżą od frontu. Dach jest dwuspadowy, kryty dachówką. Prezbiterium dwuprzęsłowe, równej szerokości z nawą, zamknięte wielobocznie. Przy jego zachodnim przęśle są dwie kaplice: od południa Kaplica Aniołów Stróżów, na rzucie kwadratu, a od północy Kaplica Biczowania Pana Jezusa (kaplica grobowa Czarnkowskich herbu Nałęcz) na rzucie prostokąta, z I poł. XVII wieku.
Prezbiterium Przepiękny barokowy ołtarz zwraca szczególną uwagę. Centralną część ołtarza stanowi obraz patronki kościoła św. Marii Magdaleny, przedstawionej w pokutniczej szacie, z rozpuszczonymi włosami skupiającej się nad księgą i leżącą opodal czaszką (symbolizującą Vanitas - marność i znikomość życia ludzkiego). Po bokach obrazu umieszczono 4 postacie świętych, po dwie z każdej strony. Po stronie prawej są to figury św. Piotra z mieczem i św. Kazimierza Królewicza, a po lewej figury świętych Pawła z otwartą księgą i gęsim piórem oraz Franciszka z Asyżu w habicie zakonnym, trzymającego w dłoni czaszkę. Z prezbiterium można udać się do dawnego skarbca kościoła. Przechodząc koniecznie trzeba zwrócić uwagę na drzwi żelazne, okute w skośną kratę, ze starym zamkiem oraz plakietką z herbami Nałęcz Czarnkowskich, Łodzia Opalińskich, Łodzia Górków, Poraj Kurozwęckich, literami WC BGS Wojciecha Czarnkowskiego (kasztelana Rogozińskiego) i jego żony Barbary z Górków i datą 1578. W kaplicy Aniołów Stróżów zachowały się najcenniejsze zabytki mówiące o historii naszego miasta. Przede wszystkim na uwagę zasługuje renesansowy, piętrowy, kamienny nagrobek przyścienny Macieja Czarnkowskiego i jego żony Katarzyny z domu Opalińskich, wykonany z marmuru, alabastru, powstały w dwóch fazach w latach 1570-80 autorstwa Hermanna von Hutte’a i Jana Zaręby. W zwieńczeniu nagrobka jest kartusz z herbem rodowym Czarnkowskich - Nałęcz. Ponadto płyta mosiężna z fundacji Stanisława Czarnkowskiego, poświęcona pamięci trzech jego przodków, wykonana przez Kaminka w 1602 r. oraz cynowy sarkofag Adama Sędziwoja Czarnkowskiego, wielkopolskiego generała i wojewody łęczyckiego, uczestnika wypraw króla Stefana Batorego na Moskwę, zmarłego w 1627 r. Sarkofag Czarnkowskiego z pięknym jego portretem trumiennym wykonany został około roku 1628 w poznańskim warsztacie konwisarskiego mistrza Jakuba Kanadeja. Kaplice oddzielone są od nawy żelaznymi kratami z 1 poł. XVII wieku, zwieńczone kartuszami z herbem Nałęcz. Świątynia ta charakteryzuje się gotycką fasadą oraz sklepieniem kolebkowo – krzyżowym i gwiaździstym o kolistych zwornikach. Wyposażenie wnętrza pochodzi z XVII i XVIII wieku i obejmuje łącznie pięć późnobarokowych ołtarzy architektonicznych, a także rokokowe stalle, ambonę i chrzcielnice. Na belce tęczowej z XVIII wieku znajduje się grupa pasyjna rokokowa. W kruchcie głównej jest tablica pamiątkowa powstańca wielkopolskiego z 1919 r. - księdza kanonika Mikołaja Swinarskiego herbu Poraj, który zginął męczeńską śmiercią w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen - Oranienburg w lutym 1940 roku. W 1931 roku kościół pw. Marii Magdaleny w Czarnkowie zostały wpisany do rejestru zabytków.
--------------------------------------------------
3. Budynek Starostwa Powiatowego z około 1910 roku, ulica Rybaki 3.
Gmach Starostwa Powiatowego został wzniesiony około 1910 r. według projektu niemieckich architektów: Ernsta Paulusa, Georga Dinklage i Olafa Lilloe. Neogotycki budynek z czerwonej cegły, zbudowany na rzucie litery L, nakryty dachem dwuspadowym, podkreślonym dekoracyjnymi szczytami wyciętymi w łukowe zęby. To, co wyróżnia ten budynek to przede wszystkim ciekawa forma architektoniczna, okna zamknięte półkoliście o różnych wymiarach, wykusz wsparty ozdobnymi maszkaronami, fryz ząbkowy i arkatura pod dachem czy też okna w poddaszu nakryte hełmami kopulastymi. W sali sesyjnej znajdują się cenne witraże wykonane przez pilskiego witrażystę Maxa Ludera w latach 20-30.XX w. Budynek starostwa powstał za czasów urzędowania starosty powiatu „Czarnikau” Philippa Rauschninga. Od 1912 roku mieścił się w nim niemiecki urząd administracji powiatu – Landrat. Po 1919 r. był siedzibą Starostwa Powiatowego, Wydziału Powiatowego, Sejmiku Powiatowego oraz mieściło się w nim mieszkanie starosty. Do 1937 roku była w nim również Komunalna Kasa Oszczędności Powiatu Czarnkowskiego; w latach 50. XX wieku siedziba Prezydium Powiatowej Rady Narodowej; po 1975 roku siedziba Urzędu Miasta i Gminy Czarnków; w latach 90. XX wieku siedziba Urzędu Rejonowego, Urzędu Miasta oraz Gminy Czarnków, a od 2000 roku siedziba Starostwa Powiatowego oraz Urzędu Gminy Czarnków.
--------------------------------------------------
4. Most na Noteci. Przęsło dawnego mostu Fordońskiego.
Most czarnkowski zbudowano w 1953 roku w miejscu wcześniejszego w konstrukcji wysokowodnej z 1915 r., a zniszczonego w 1945 r. Odbudowując most, wykorzystano jedno z przęseł mostu drogowo – kolejowego zbudowanego w 1891 r. na Wiśle w Fordonie, wysadzonego w czasie II wojny światowej w 1945 roku. Był to najdłuższy most w Rzeszy Niemieckiej i trzeci w Europie, długości 1325 m, składający się z 18 przęseł - 5 przęseł nad korytem Wisły oraz 13 mniejszych przęseł nad terenami zalewowymi. Projektantem mostu był radca budowlany inż. Georg Mehrtens. W 1951 r. podjęto demontaż zniszczonych przęseł zalewowych, a 13 z nich wykorzystano do budowy nowych mostów na Bugu, Wiśle, Odrze i Noteciw Zosinie, Rybołach, Dorohusku, Brzegu i w Czarnkowie. Czarnkowski most drogowy obok walorów historycznych i technicznych (modelowe rozwiązania ustroju nośnego i kratownicy) posiada również walory plastyczne. Charakterystycznym dla detalu mostu jest ażur konstrukcji, który ujęto szerokimi, litymi pasmami, tworzącymi formy zamkniętych układów. Ubogacono go motywami dekoracyjnymi słupów u wjazdów na most, zwieńczonymi barokizującymi kopułami. Dziś stanowi jeden z najcenniejszych zabytków techniki w mieście.
--------------------------------------------------
5. Browar oraz biuro browaru z końca XIX wieku, ul. Browarna 1-3.
Browar to budynek ceglany o nieregularnym rzucie, złożony z kilku przylegających do siebie prostokątów, jedno-, dwu-, trzy- i czterokondygnacyjnych, nakryty dachami dwuspadowymi o różnym kącie pochylenia połaci oraz dachami pulpitowymi. Zdobiony jest ceglanym gzymsem międzykondygnacyjnym. Otwory okienne i blendy zamknięte są łukami odcinkowymi. Od strony północno-wschodniej dwukondygnacyjny budynek, wzniesiony jest w stylu eklektyzmu z oszkloną drewniano-murowaną werandą na wysokości piętra, o dekoracji imitującej portyk zwieńczony nadstawką z trójkątnym frontonem, w którym widnieje data budowy 1893. Do dziś zachowane zostały dwuskrzydłowe drzwi płycinowo – ramowe z nadświetlem. Zamiast górnej płyciny jest oszklenie, zabezpieczone starą oryginalną kratą, w której widoczne są inicjały właściciela R.K. - Rudolf Koeppe. Browar czarnkowski wzniesiony został w miejscu, gdzie znajdował się gród czarnkowski. W latach 1865-1881 nosił nazwę Brauerei Streich. Od 1893 r. właścicielem browaru był Rudolf Koeppe, który dokonał jego gruntowej przebudowy i rozbudowy oraz zmienił nazwę Schlossbrauerei czyli Browar Zamkowy. W okresie okupacji był własnością wdowy po Rudolfie oraz jego syna Hansa Koeppe. W 1945 roku przejęty został przez Rosjan, następnie przez polską Spółdzielnię „Robotnik”, która administrowała browarem do 1950 roku. Po likwidacji spółdzielni stał się częścią Zakładów Piwowarsko-Słodowniczych w Poznaniu, a następnie Wielkopolskich Zakładów Piwowarskich w Poznaniu. W 1989 r. włączono browar do kombinatu rolnego PGR Brzeźno. Obecnie jest w rękach prywatnych. Browar był jednym z nielicznych zakładów w Polsce, stosujących wyłącznie dawne metody warzenia piwa oraz klasyczne urządzenia piwowarskie, jak choćby niezwykle rzadko spotykane dziś otwarte kadzie fermentacyjne, czy kocioł parowy. W browarze produkowane były dwa gatunki piwa Noteckiego dolnej fermentacji: jasne i ciemne. Warto wspomnieć, że w 2006 r. piwo Noteckie zostało wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obecnie produkcją piwa zajmuje się wyłącznie browar Gontyniec w Kamionce.
--------------------------------------------------
6. Dworek Swiniarskich z 2 poł. XVIII wieku, ul. Rybaki 28.
Jeden z najstarszych i najcenniejszych zabytków miasta. Znajduje się w pobliżu dawnego grodu. Parterowy, klasycystyczny dworek z 2 poł. XVIII wieku, należący do rodziny 5. Browar oraz biuro browaru z końca XIX wieku, ul. Browarna 1-3. 6. Dworek Swiniarskich z 2 poł. XVIII wieku, ul. Rybaki 28. most drogowy obok walorów historycznych i technicznych (modelowe rozwiązania ustroju nośnego i kratownicy) posiada również walory plastyczne. Charakterystycznym dla detalu mostu jest ażur konstrukcji, który ujęto szerokimi, litymi pasmami, tworzącymi formy zamkniętych układów. Ubogacono go motywami dekoracyjnymi słupów u wjazdów na most, zwieńczonymi barokizującymi kopułami. Dziś stanowi jeden z najcenniejszych zabytków techniki w mieście. 7. Dworek Jeskego z 2 połowy XIX wieku - właściciela tartaku i młyna, ul. Zamkowa 6. Swinarskich, właścicieli miasta Czarnkowa w latach 1749-1878. Narożny na rzucie litery L, z fasadą ośmioosiową i bocznym skrzydłem, dobudowanym w XIX wieku od ulicy Browarnej, nakryty dachem naczółkowym i dwuspadowym. W fasadzie widoczny jest wgłębny portyk z dwiema kolumnami jońskimi i pilastrami o żłobkowanych trzonach, nad którymi widoczne są odcinki belkowania. Drzwi są barokowe, dwuskrzydłowe, zachowane, z ozdobnymi płycinami. Nad oknami sztukatorskie festony. W latach 1879-1906 mieściła się w nim Miejska Wyższa Szkoła dla Chłopców. W 1932 roku stanowił własność Rudolfa Koeppe, właściciela browaru i młyna parowego. Obecnie budynek zaadaptowano na mieszkania. W 1968 roku dworek ten został wpisany do rejestru zabytków.
--------------------------------------------------
7. Dworek Jeskego z 2 połowy XIX wieku - właściciela tartaku i młyna, ul. Zamkowa 6.
Budynek parterowy, nakryty dwuspadowym dachem, z piętrowym ryzalitem od strony frontowej zwieńczonym trójkątnym szczytem i drewnianą altaną z ciekawymi zdobieniami snycerskimi. Ryzalit z bogatą dekoracją architektoniczną i rzeźbiarską. Naroża są zdobione boniowaniem. Nad głównym wejściem ozdobne obramienie. Ponad oknami widoczny jest relief figuralny przedstawiający dwie siedzące postacie trzymające narzędzia takie jak pion, topór i młotek. Stolarka okienna i drzwiowa jest częściowo zachowana. Bogato rzeźbiona. W okresie międzywojennym dworek należał do Jeskego, właściciela pobliskiego tartaku, położonego przy ulicy Zamkowej.
--------------------------------------------------
8. Kamienica Górczyńskich z końca XIX w. ul. Kościuszki 11.
Dwukondygnacyjna kamienica narożna, wzniesiona w stylu eklektycznym, powstała pod koniec XIX w. Elewacja budynku jest boniowana, zdobiona pilastrami o głowicach korynckich, między którymi zachowały się dwie odrestaurowane w 2008 r. figuralne rzeźby kobiece. Kondygnacje oddzielone są wyraźnym gzymsem. Przed wojną mieścił się tutaj zakład rzeźnicki oraz sklep mięsny Jana Górczyńskiego, który fach rzemiosła rzeźnickiego kontynuował po swoim ojcu Franciszku.
--------------------------------------------------
9. Kamienica Dőbelinga z 1905 roku. ul. Kościuszki 43.
Dwupiętrowa kamienica mieszczańska o cechach secesyjnych należąca do Dőbelinga powstała na początku XX wieku. Służyła głównie jako dom z mieszkaniami czynszowymi do wynajęcia. Fasada budynku jest zakomponowana asymetrycznie, ozdobiona wykuszem i pełnymi balkonami, zwieńczona szczytem o wykroju falistym. Zdobiona dekoracjami o motywach secesyjnych charakteryzującymi się m.in. falistymi lub łukowo wygiętymi odcinkami gzymsów oraz falistym kształtem otworu bramnego i nadświetla. Na jej osi zlokalizowano przejazd bramny, zdobiony płytkami posadzkowymi z dekoracją mozaikową. W rogach przejazdu widoczne są żeliwne odboje, osadzone w celu ochrony ścian przed ich zniszczeniem. W wnętrzu mieści się historyczna klatka schodowa oraz stolarka drzwiowa. Do dziś na ścianie elewacji zachował się wspornik latarni ściennej.
--------------------------------------------------
10. Budynek Poczty Polskiej z 1893 roku, ul. Kościuszki 45.
11. Dawny budynek Urzędu Pocztowego ul. Wroniecka 14.
--------------------------------------------------
12. Kamienica Herty i Ottona Lendt z początku XX wieku, ul. Kościuszki 83
Piętrowa secesyjna kamienica czynszowa Herty i Ottona Lendt z użytkowanym poddaszem wybudowana została na początku XX wieku. Elewacja frontowa jest 5-osiowa, asymetryczna, zwieńczona szczytem o wykroju falistym. W jego polu znajduje się płaskorzeźbiona dekoracja w formie kartusza ozdobionego u dołu kobiecą główką, w którym są inicjały właściciela - przeplatające się litery O i L. Fasadę zdobi balkon z żeliwną balustradą o cechach secesyjnych. Na początku XX w. mieściła się tutaj wytwórnia wód mineralnych prowadzona przez niemieckiego producenta Ottona Lendta. We wnętrzu zachowała się historyczna klatka schodowa, posadzka ceramiczna oraz stolarka drzwiowa.
--------------------------------------------------
13. Budynek z 1900 roku - dawna siedziba Komisariatu Straży Granicznej, ul. Kościuszki 87
Murowany, dwukondygnacyjny budynek z dachem naczółkowym i użytkowanym poddaszem wzniesiony w stylu wczesnego modernizmu. Elementem dekoracyjnym elewacji jest trójkątny szczyt o konstrukcji szkieletowej drewnianej. W latach 30. XX w. siedziba Komisariatu Straży Granicznej. Na parterze były biura komisariatu, na piętrze mieszkania służbowe, natomiast w podwórzu zabudowania gospodarcze - stajnie. Po wyzwoleniu miasta spod okupacji niemieckiej budynek przejęła Służba Bezpieczeństwa. Po 1956 roku budynek przejęty przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
--------------------------------------------------
14 Dawna Willa Hellmutha von Bethe z początku XX wieku, ul. Kościuszki 91A.
Okazała willa z początku XX w. z portykiem filarowym, nad którym loggia ujęta jest po bokach spływami wolutowymi i zwieńczona frontonem o wykroju falistym, w którym mieści się reliefowy herb z motywem trzech lilii heraldycznych i dekoracja roślinna. Architektonicznie budynek nawiązuje do tzw. stylu dworkowego w ujęciu klasycystycznym. Na przełomie XIX/XX wieku własność starosty powiatu „Czarnikau” prowincji poznańskiej, urzędnika i parlamentarzysty Helmutta Albrechta von Bethe. W 1916 roku własność Magnusa Wolffa- handlarza koni. W 1945 r. tymczasowo mieścił się tutaj szpital, a do 2006 roku przychodnia zdrowia.
--------------------------------------------------
15. Budynek dworca kolejowego PKP z 1911 roku, ul. Dworcowa.
Budynek dworca kolejowego na stacji PKP Czarnków wzniesiono w 1911 roku wraz z rozbudową linii kolejowej z Czarnkowa do Piły. Architektonicznie nawiązuje do stylu wczesnego modernizmu z elementami klasycyzmu. Budynek posadowiony na fundamentach ceglanych. Fasada trójczłonowa, część środkowa jednokondygnacyjna, boczne dwukondygnacyjne, kryte osobnymi dachami. W dachu jest facjata i okna powiekowe. W części środkowej znajduje się portal w formie trójkątnego frontonu wspartego na pilastrach o kanelowanych trzonach. Nadproża otworów okiennych dekorowane są prostymi lub o lekko załamanej górnej krawędzi listwami na wspornikach. Przedsionek nakryty jest dwuspadowym dachem. Do elewacji przylega magazyn w konstrukcji szkieletowej z dawną rampą. Pierwotnie na parterze znajdowały się kasy stacyjna i biletowa, pomieszczenie obsługi ruchu, nastawnia stacyjna oraz poczekalnie 2 i 3 klasy, restauracja, kuchnia oraz na piętrze mieszkania pracowników kolei. W latach 80. XX wieku część zachodnią dworca przeznaczono na mieszkania. W pobliżu budynku dworca PKP znajdują się trzy kolejowe budynki mieszkalne oraz wodociągowa wieża ciśnień.
--------------------------------------------------
16. Zespół Gazowni Miejskiej: była piecownia oraz budynek administracyjny przy gazowni z 1900 - 1902 roku, ul. Kościuszki 99 i 100.
Budynek produkcyjny - piecowni został zbudowany w latach 1900-1902 przez firmę Carla Franckego z Bremy. Wzniesiony jest na fundamentach kamienno-ceglanych. Elewacje są ceglane, zdobione lizenami, gzymsami międzykondygnacyjnymi i koronującymi, gzymsami nadokiennymi i naddrzwiowymi. Okna i drzwi o zróżnicowanej wielkości zamknięte łukiem odcinkowym lub pełnym. Przy elewacji wzniesiono wtórnie wysoki komin przemysłowy. Do dnia dzisiejszego zachowały się relikty 2 pieców z drzwiczkami paleniska i wybierania popiołu z pieca. 20 grudnia 1902 roku gazownię uruchomiono. Na północny – zachód od budynku produkcyjnego wzniesiono dodatkowo budynek administracyjno – mieszkalny, a na północny-wschód od niego nowy budynek administracyjno – socjalny rozdzielni gazu z budynkami pomocniczymi.
--------------------------------------------------
17. Szpital Powiatowy z 1895 roku, ul. Kościuszki 94
Trzykondygnacyjny budynek z czerwonej cegły zbudowano w stylu neogotyckim w 1895 r. Fasadę zdobi ryzalit pozorny zwieńczony szczytem schodkowym, w polu którego widoczny jest krzyż oraz blendy czyli płytkie wnęki w ścianie stosowane w celach dekoracyjnych. Okna zamknięte są łukiem odcinkowym. W czasie działań wojennych i tuż po wyzwoleniu Czarnkowa, leczono w nim głównie rannych żołnierzy. Szpitalnym pacjentom opiekę lekarską zapewniał dr Stefan Kwasek, który pełnił równocześnie funkcję dyrektora, wspierany przez zakonnice ze Zgromadzenia Służebniczek NMP. Na przełomie lat 1976/1977 wybudowano łącznik pomiędzy budynkiem głównym szpitala, a jego nową częścią, powstałą przy ulicy Wronieckiej. W 2002 roku szpital rozbudowano poprzez dobudowanie nowego pawilonu, którego styl i elewacja dostosowana została do architektury głównego szpitala.
--------------------------------------------------
18. Kamienica Sawall z 1904 roku, ul. Kościuszki 70.
Narożna, piętrowa kamienica z użytkowym poddaszem wzniesiona w stylu secesyjnym powstała na początku XX w. Naroże budynku zaakcentowane jest wykuszem na wspornikach ozdobionych główkami lwów, zwieńczonym wieżyczką, na której widnieje data zakończenia budowy budynku 1904. Elewację zdobią płyciny oraz balkon z ażurową balustradą, z motywem kratki regencyjnej oraz esownic i spirali, na wolutowych wspornikach zdobionych liśćmi akantu. W płycinach pod oknami na piętrze są reliefowe dekoracje w formie festonów z liści i kwiatów, a pod oknem wykusza w płycinie symetrycznie zakomponowany pęk kwiatów i liści o esowato wywiniętych łodygach. Ta reprezentacyjna kamienica była własnością Pauliny Sawall z domu Brechlin. W czerwcu 2006 r. na bocznej elewacji budynku umieszczono tablicę pamiątkową poświęconą Józefowi Markiewiczowi, dyrektorowi Liceum Ogólnokształcącego im. Janka z Czarnkowa.
--------------------------------------------------
19. Kamienica z około 1906 roku, ul. Kościuszki 38.
Murowana, piętrowa kamienica czynszowa z użytkowanym poddaszem wybudowana na początku XX wieku. Elewację frontową zdobi zwieńczenie wykonane w konstrukcji szkieletowej drewnianej oraz murowany wykusz i balkon. Co ciekawe, we wnętrzu tej kamienicy zachował się dawny przejazd bramny, zdobiony płytkami posadzkowymi z dekoracją mozaikową. W latach 1919-1924 mieścił się tutaj Powiatowy Komisariat Policji Państwowej.
--------------------------------------------------
20. Kamienica z 1892 roku, ul. Kościuszki 24
Najczęściej fotografowana i reprezentacyjna kamienica utrzymana w stylu neorenesansu niderlandzkiego. Trzykondygnacyjna z narożnym wykuszem, podtrzymywanym wspornikami ozdobionymi maszkaronami. Wykusz nakryty jest ostrosłupowym hełmem zwieńczonym chorągiewką z datą 1892. Elewacja o bogatej dekoracji architektonicznej, na którą składają się m.in. herb z kaduceuszem - symbol handlu – odnoszący się do prowadzonego sklepu, bogactwa, losu, pokoju, liczne główki ludzkie i zwierzęce w płycinach, na wspornikach, na zwornikach, czyli środkowych klińcach łuków otworów okiennych. Do kamienicy przylega bezpośrednio spichlerz w konstrukcji ryglowej. W 1905 roku budynek nabył Otto Scholfluss, który prowadził na parterze sklep kolonialny. W 1928 r. w kamienicy przyjmował lekarz powiatowy dr Franciszek Lniski.
--------------------------------------------------
21. Kamienica Carla Fabiana z początku XX w., ul. Kościuszki 9.
W latach 20. XX wieku na jednej ze ścian kamienicy usytuowanej u zbiegu ulic Kościuszki oraz Kościelnej umieszczono pierwszy zegar elektryczny, który odmierzał czas mieszkańcom miasta. Nie bez powodu pojawił się właśnie tutaj, bowiem w tym budynku znajdował się warsztat pracy zegarmistrza Carla Fabiana, właściciela kamienicy. W latach 60. XX wieku zegar ten zdemontowano, pozostawiając dekoracyjny wysięgnik. W sierpniu 2010 r. powrócił on na swoje miejsce w nowym wydaniu. Ta murowana, trzykondygnacyjna kamienica z początku XX wieku z narożnym, wykuszem zwieńczonym ośmioboczną wieżyczką nawiązuje architektonicznie do stylu modernizmu. Do dziś zachowane oryginalne drzwi wejściowe, a wewnątrz budynku schody z balustradą o drewnianych słupkach oraz stolarka drzwiowa na parterze i piętrach.
--------------------------------------------------
22. Secesyjna kamienica z początku XX wieku ul. Kościuszki 7.
Secesyjna, dwukondygnacyjna z poddaszem użytkowym kamienica wzniesiona na początku XX wieku. Elewacja zdobiona jest zielonymi, glazurowanymi płytkami w partii przyziemia. Na piętrze widnieje balkon z metalową balustradą z łukowo wygiętymi prętami zdobionymi liśćmi dębu. Nad otworami okiennymi jest reliefowa dekoracja w formie przeplatającej się wici roślinnej z wkomponowanymi pąkami róż i data 1910. Wnętrze sklepu na parterze zdobione płytkami ceramicznymi z motywem wieńca i girland z sygnaturą firmy Adolph Pieck z Berlina. Zachowane haki rzeźnickie, elementy stolarki drzwiowej oraz okładzina ceramiczna ścian sklepu nadają temu miejscu wyjątkowego charakteru. W 1924 roku kamienica należała do Jana Włodarczaka, a następnie w 1933 r. do Jana Surmy. W okresie okupacji właścicielem był Max Haeske. Od 1947 r. kamienica należy do Państwa Surmów. Trzeba pamiętać, że w tym budynku od zawsze swoje wyroby oferowali rzeźnicy. W mieście funkcjonowało kilka zakładów rzeźnickich, które jak na te czasy, działały bardzo prężnie, a rzeźnik był powszechnie szanowanym zawodem.
--------------------------------------------------
23. Kamienica z około 1900 roku, ul. Kościuszki 5.
Okazała dwukondygnacyjna kamienica powstała na początku XX w., wzniesiona w stylu eklektycznym. Fasada budynku boniowana. Otwory okienne na piętrze ujęte profilowanymi opaskami, zwieńczone odcinkami belkowania z trójkątnymi lub półkolistymi frontonikami. Gzyms koronujący jest rozbudowany i wsparty na kroksztynach, zdobiony przy górnej krawędzi ząbkami i palmetami. Przed wojną na piętrze znajdowały się w tej kamienicy mieszkania, a na parterze lokale usługowe. Od roku 1952 kamienica jest siedzibą Banku Spółdzielczego.
--------------------------------------------------
24. Dawna Drogeria pod Lwem Jana Grupińskiego, Plac Wolności 16.
Dwukondygna - cyjna kamienica, powstała w 4 ćwierci XIX wieku, wzniesiona w stylu klasycystycznym. Fasadę tego budynku zdobią dekoracyjne obramienia okien na piętrze, płyciny podokienne z reliefową dekoracją w postaci wici roślinnej z reliefowym ornamentem arabeskowym, balkon z metalową balustradą z motywem meandra, wieńców i festonów przewiązanych wstęgami oraz gzyms koronujący wsparty na kroksztynach. Nad prawym oknem wystawowym jest rzeźba stojącego lwa - element dekoracyjny i charakteryzujący tę kamienicę. Nad głównym wejściem widnieją pozostałości uchwytów po dawnym szyldzie reklamowym. W okresie międzywojennym mieściły się tutaj Drogeria pod Lwem Jana Grupińskiego oraz restauracja Jana Krauze. W okresie okupacji kamienicę nabył Hans Sawall, który prowadził na parterze sklep rowerowy oraz radiowy.
--------------------------------------------------
25. Secesyjna kamienica z 1908 roku, Plac Wolności 14.
Jednopiętrowa secesyjna kamienica z 1908 roku, powstała z przeznaczeniem na sklepy na parterze oraz mieszkania na piętrze. Frontowa elewacja 3-osiowa, symetryczna zwieńczona szczytem o wykroju falistym, w którym widnieje data budowy budynku. Na osi budynku na piętrze jest balkon z metalową ażurową balustradą z motywem stylizowanych liści i kwiatów ułożonych wachlarzowo. Charakterystyczna dla secesji dekoracja fasady – linearna, oparta na liniach płynnych, falistych z wkomponowanymi stylizowanymi motywami roślinnymi. Jeszcze do niedawna na parterze można było podziwiać wystrój dawnego wnętrza sklepu rzeźnickiego. Na ścianie znajdowały się białe ceramiczne płytki z zielonym roślinnym ornamentem utrzymanym w stylistyce secesyjnej oraz rzędy starych metalowych haków. Na podłodze zachowana jest oryginalna czarno - biała terakota. Pierwszym właścicielem kamienicy była Rita Schweriner. W okresie okupacji na parterze znajdował się sklep rzeźnicki Waltera Sommera. Kamienica ta została w 1974 roku wpisana do rejestru zabytków.
--------------------------------------------------
26. Klasycystyczna kamienica z około 1840 roku, Plac Wolności 9
Jedna z pierwszych murowanych kamienic w mieście. Dwukondygna - cyjna wzniesiona w stylu klasycystycznym w latach 1840-1847. Elewacja frontowa 7- osiowa asymetryczna. Środkowa oś budynku zaakcentowana otworem drzwiowym oraz oknem arkadowym na drugiej kondygnacji. Na piętrze mieści się mieszkanie właściciela obiektu, na parterze „Apteka Pod Orłem” – jedna z najstarszych w Wielkopolsce, w której poczuć można klimat dawnego rzemiosła aptekarskiego. Historia tej apteki rozpoczęła się w lipcu 1785 r., jednak jej siedziba znajdowała się wówczas w parterowym budynku przy Rynku 144. Jej właścicielem był wówczas aptekarz o nazwisku Meissner. W 1847 r. aptekę przeniesiono do kamienicy przy Rynku 9. W 1863 r. jej właścicielem był Hermann Selle, w 1889 Fritz Selle, w 1914 r. Adolf Mokrauer, a od 1920 roku Jan Nepomucen Klera. W 1990 r. interes przejął jego wnuk, Mieczysław Klera. Za budynkiem znajduje się obszerny ogród, otoczony murem z czerwonej cegły i polnych kamieni. W szczelinach tego muru można zauważyć zanokcicę skalną- gatunek paproci, charakterystyczny dla południowej Polski, gdzie w naturze rośnie na skałach. W 1974 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków.
Zdjęcie lotnicze: fot. Marcin Krzepkowski
Pozostałe fotografie: Sławomir Czarnecki
Autorki tekstów: Romualda Bartkowiak, Karolina Rążewska - Golik
Pliki do pobrania:
